Trening funkcji poznawczych to kierowane ćwiczenia umysłowe. W praktyce są to różnego rodzaju oddziaływania - ćwiczenia i zadanie umysłowe, które charakteryzują się jest wysokim stopniem kontroli przebiegu, dostosowaniem poziomu trudności, wykorzystywaniem standaryzowanych zadań i zaplanowaną, ustrukturyzowaną aktywnością.

Trening poznawczy jest jednym z rodzajów interwencji poznawczych, obok stymulacji i rehabilitacji poznawczej.

To co odróżnia trening funkcji poznawczych od codziennych umysłowych wyzwań to m.in. jego wcześniejsze precyzyjne zaplanowanie, dostosowanie poziomu trudności, możliwość dokładnego śledzenia aktywności czy mierzenia wyników.

Nie oznacza to, że krzyżówki, sudoku czy inna codzienna aktywność umysłowa nie pomagają w utrzymaniu sprawności intelektualnej. Łamigłówki, gry, nowe hobby to aktywności to tzw. stymulacja poznawcza, która wpływa na ogólny rozwój mózgu poprzez eksponowanie go na różnorodne bodźce.

Stymulacja poznawcza od treningu poznawczego odróżnia się więc przede wszystkim brakiem zaplanowanej struktury i tym, że nie skupia się na konkretnych zadaniach w określonych obszarach.

Podsumowując, zarówno stymulacja jak i trening poznawczy to dwie formy wspierania umysłu. Trening poznawczy ma jednak na celu zwiększenie wydajności i efektywności mózgu poprzez konsekwentne ćwiczenie i ulepszanie określonych zdolności poznawczych, takich jak pamięć, myślenie czy funkcje językowe.

Badania wskazują, że skomputeryzowane treningi poznawcze są co najmniej równie skuteczne, jak treningi tradycyjne. Poza tym trening funkcji poznawczych w skomputeryzowanej formie oferuje dodatkowe korzyści w porównaniu do tradycyjnych metod "papier-ołówek", w tym większą dostępność, interaktywność, różnorodność zadań, indywidualnie dobrany poziom trudności czy możliwość śledzenia postępów.

Trening funkcji poznawczych powinien być regularny. Badania pokazują, że aby odczuć korzyści, warto ćwiczyć 2 - 3 razy w tygodniu.

Trening funkcji poznawczych w skomputeryzowanej formie zachowuje swoją skuteczność wśród osób zdrowych oraz z łagodnymi zaburzeniami funkcji poznawczych (MCI).

Dotychczasowe badania wskazują, że wśród osób cierpiących na zaburzenia otępienne jego skuteczność jest ograniczona - w tej grupie warto stosować innego rodzaju interwencje poznawcze, jak rehabilitacja czy stymulacja poznawcza.

To szeroka grupa oddziaływań, do której zalicza się trening funkcji poznawczych, stymulację poznawczą oraz rehabilitację poznawczą.

Różne rodzaje interwencji poznawczych cechują się większą skutecznością w danych grupach, tj. wśród osób zdrowych oraz z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi trening funkcji poznawczych przyniesie więcej korzyści niż stymulacja poznawcza.

Mózg jest zbudowany z miliardów komórek nerwowych, czyli neuronów, które połączone ze sobą tworzą gęstą sieć. Ilość i jakość tych połączeń jest kluczowa dla funkcjonowania umysłu. Neuroplastyczność to zjawisko zmian neuronalnych w odpowiedzi na odpowiednie zewnętrzne bodźce, wyzwania i doświadczenia. Odpowiednie bodźce, czyli m.in. takie które nieznacznie przekraczają aktualne możliwości.

Jednym z takich bodźców jest trening poznawczy, który stymuluje mózg i generuje zjawisko tworzenia nowych połączeń synaptycznych. To z kolei przekłada się na poprawę funkcjonowania poznawczego.

Wykonywanie treningów funkcji poznawczych jest często reakcją na pierwsze, zauważalne objawy osłabienia pamięci czy koncentracji. Dlatego też wiele osób ćwiczenia umysłu rozpoczyna dopiero w wieku senioralnym. Badania pokazują jednak, że aktywność umysłowa we wcześniejszych etapach życia koreluje z lepszym funkcjonowaniem poznawczym i mniejszym ryzykiem otępienia w przyszłości. Warto więc nie czekać na pierwsze zauważalne osłabienie umysłu i wcześniej zadbać o działanie mózgu.

Aktualne badania wskazują, że wśród osób w późnej dorosłości wykonujących regularne komputerowe treningi poznawcze istotna poprawa nastąpiła m.in. w zakresie szybkości przetwarzania, funkcji wykonawczych i pamięci werbalnej.

Aktywność umysłowa we wcześniejszych etapach życia koreluje z lepszym funkcjonowaniem poznawczym i mniejszym ryzykiem otępienia. Dzieje się tak dzięki zjawisku zwiększania rezerwy poznawczej, czyli intelektualnych zasobów rozwijanych w ciągu życia, które wpływają na kondycję poznawczą i zdrowotną w późnej dorosłości. W praktyce przekłada się to m.in. na lepszą koncentrację uwagi, łatwiejsze wykonywanie codziennych czynności czy mniejsze ryzyko upadków.

Na rezerwę poznawczą wpływają nie tylko zaplanowane aktywności takie jak trening poznawczy, ale też lata spędzone na edukacji czy rodzaj wykonywanej pracy.

Warto więc ćwiczyć funkcje poznawcze bez względu na wiek.